การตรวจคัดกรองมะเร็งในคนทั่วไป
การตรวจคัดกรองมะเร็งในผู้ชาย
แนะนำการตรวจคัดกรองมะเร็งแบ่งตามเพศและกลุ่มอายุดังนี้
| อายุ (ปี) | หญิง | ชาย |
| 25 - 39 | มะเร็งปากมดลูก เริ่มที่ 25 ปี (อายุที่แนะนำเริ่มตรวจ) มะเร็งเต้านม* มะเร็งลำไส้* *เฉพาะในรายที่มีความเสี่ยงสูงกว่าปกติ เช่นมีประวัติครอบครัว พันธุกรรม มะเร็งตับ** ** เฉพาะในรายที่มีความเสี่ยงสูงกว่าปกติ เช่น ตับแข็ง ประวัติติดเชื้อไวรัสตับอักเสบหรือญาติสายตรงเป็นมะเร็งตับ |
มะเร็งตับ** มะเร็งลำไส้* |
| 40 - 49 | มะเร็งปากมดลูก มะเร็งเต้านม เริ่มที่ 40 ปี มะเร็งลำไส้ เริ่มที่ 45 ปี มะเร็งตับ** |
มะเร็งตับ เริ่มที่ 40 ปี มะเร็งลำไส้ เริ่มที่ 45 ปี มะเร็งต่อมลูกหมาก* |
| 50 - 64 | มะเร็งปากมดลูก มะเร็งเต้านม มะเร็งลำไส้ มะเร็งปอด เริ่มที่ 50 ปี พิจารณาจากประวัติการสูบบุหรี่ หรือความเสี่ยงอื่นร่วมด้วย เช่นประวัติครอบครัว การทำงาน สัมผัสฝุ่นละออง เคมี หรืออื่นๆ มะเร็งตับ เริ่มที่ 50 ปี |
มะเร็งตับ มะเร็งลำไส้ มะเร็งต่อมลูกหมาก เริ่มที่ 50 ปี มะเร็งปอด เริ่มที่ 50 ปี ขึ้นกับพิจารณาจากประวัติการสูบบุหรี่ หรือความเสี่ยงอื่นร่วมด้วย เช่นประวัติครอบครัว การทำงาน สัมผัสฝุ่นละออง เคมีหรืออื่นๆ |
| 65 ขึ้นไป | มะเร็งปากมดลูก พิจารณาหยุดตรวจได้ถ้าผลตรวจในช่วง 10 ปีที่ผ่านมาปกติ มะเร็งเต้านม มะเร็งลำไส้ แนะนำตรวจถึงอายุ 75 ปี ถ้าเกินกว่า 75 ปีแนะนำปรึกษาแพทย์ มะเร็งปอด มะเร็งตับ |
มะเร็งตับ มะเร็งลำไส้ แนะนำตรวจถึงอายุ 75 ปี ถ้าเกินกว่า 75 ปีแนะนำปรึกษาแพทย์ มะเร็งต่อมลูกหมาก พิจารณาหยุดตรวจได้ถ้าประเมินอายุขัยเฉลี่ยไม่ถึง 10 ปี (Life expectancy) มะเร็งปอด |
วิธีการตรวจคัดกรองมะเร็งที่พบบ่อยมีดังนี้
มะเร็งต่อมลูกหมาก
- ตรวจเลือดหาค่า PSA ทุกปี
- ตรวจคลำต่อมลูกหมากผ่านทางทวาร (Digital rectal examination)
มะเร็งตับ
- ตรวจเลือดหาค่าการทำงานของตับ (liver function test) และค่า AFP ทุก 6 -12 เดือน
- อัลตราซาวน์ตับ ทุก 6 -12 เดือน และในรายที่สงสัยอาจส่งตรวจเพิ่มเติมเช่นการทำ CT หรือ MRI ช่องท้องส่วนบน
มะเร็งลำไส้
- การตรวจอุจจาระ (Stool occult blood test) ทุกปี
- การส่องกล้องตรวจลำไส้ เช่น ตรวจลำไส้ส่วนปลายและทวารหนัก (flexible sigmoidoscopy) ทุก 5 ปี หรือตรวจลำไส้ใหญ่ทั้งหมด (colonoscopy) ทุก10 ปี
- เอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์ลำไส้ CT colonography ทุก 5 ปี
มะเร็งปอด
- เอกซเรย์คอมพิวเตอร์แบบปริมาณรังสีต่ำกว่าปกติ เรียกว่า low-dose CT ทุกปี
กลุ่มคนที่ได้ประโยชน์ชัดเจนจากการตรวจ ควรประกอบด้วย 3 ปัจจัยดังนี้
- อายุระหว่าง 50-80 ปี
- ประวัติสูบบุหรี่จัดตั้งแต่ 20 pack-year ขึ้นไป
การคำนวณค่า pack-year = จำนวนต่อซองที่สูบในหนึ่งวัน x จำนวนปีทั้งหมดที่สูบ
ค่าตั้งแต่ 20 ขึ้นไปถือว่าจัด เช่น สูบ1/2 ซองเป็นเวลา40ปี (pack-year=20) , สูบ2ซองเป็นเวลา15ปี (pack-year=30) - ยังคงสูบอยู่หรือถ้าเลิกแล้วยังคงอยู่ในช่วงไม่เกิน 15 ปีหลังเลิก
กรณีที่ท่านไม่สูบบุหรี่ แต่มีปัจจัยเสี่ยงอื่น เช่น ญาติสายตรงเป็นมะเร็งปอด, การทำงานที่สัมผัสต่อก๊าซ ฝุ่นละออง หรือเคมีต่างๆ , สัมผัสควันบุหรี่เป็นประจำ ( second hand smoker), การเป็นโรคปอดเรื้อรัง , การเป็นมะเร็งบางชนิดมาก่อน เช่น มะเร็งเม็ดเลือดขาว Lymphoma, มะเร็งศีรษะและลำคอ เหล่านี้แนะนำปรึกษาแพทย์เพิ่มเติม
ความเสี่ยงของการตรวจคัดกรองมีอยู่ว่า
- ในเอกซเรย์อาจเห็นว่ามีอะไร แต่จริงๆแล้วไม่มี เรียกว่าค่าบวกลวง ซึ่งทำให้ผู้ป่วยมีความกังวล กินไม่ได้ นอนไม่หลับ เครียด ต้องมาตรวจเพิ่มเติมบ่อยๆ เจาะชิ้นเนื้อเพิ่ม
- อาจเจออะไรที่ผิดปกติบางอย่างจริงๆ แต่จริงๆอาจไม่ต้องรักษา ผู้ป่วยไม่มีอาการอะไร แต่อาจต้องไปผ่าตัดจริง หรือรักษาเพิ่มเติมโดยไม่จำเป็น
- การตรวจด้วยเอกซเรย์คอมพิวเตอร์บ่อยๆหลายครั้งมากๆ เป็นเวลานาน ก็ทำให้ร่างกายเราได้รับรังสีด้วยเช่นกัน อาจส่งผลต่อการเกิดมะเร็งบางอย่างในอนาคต
เพราะฉะนั้นเราจึงเลือกในคนที่มีความเสี่ยงจริงๆ เพราะจะได้รับประโยชน์จากการรักษาจริงๆ ทั้งนี้ทั้งนั้นอาจต้องรอผลการวิจัยอื่นๆในอนาคตร่วมด้วย